وتووێژی کوردیش فێمێنیست تریبون لەگەڵ لێكۆڵەر و چالاكی مافی مرۆڤ خاتوو سورەیا فەلاح. ئەم گفتگۆیە دوای گەڕانەوەی سورەیا فەلاح لە یەكەم كۆنفرانسی ژنانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە شاری دیاربەكر(ئامێد)ی توركیا ئەنجام دراوە و دەربارەی فۆرم و ناوەرۆکی کۆنفرانسەکە بوو.
خاتوو فەلاح، بەخێر بێیت. ژمارەیەك لە بیسەرەكان\خوێنەرەكانی ئێمە ئاگاداری ئەو كۆنفرانسە نین كە تۆ بەشداریت تێدا كردووە. دەكرێت زیاتر لەو بارەوە قسە بكەیت؟
سورەیا: یەكەم كۆنفرانسی DOKH(بزووتنەوەی ژنانی ئازاد و دیمۆكراتیك) بۆ ژنانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە كوردستانی توركیا لە شاری دیاربەكر رۆژی 31 مانگی مای 2013 تا 3ی ژووئنی بەڕێوە چوو و زیاتر لە 250 ژن لە 27 وڵات تێیدا بەشدار بوون. ژنانێك لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باكووری ئەفریكا و ژمارەیەك چاودێر لە پاكستان و هێندەوە. هەموومان لە دیاربەكر كۆببووینەوە بۆ ئەوەی یارمەتی بدەین بە جۆشدان و مۆبیلیزە كردنی و بەهێزكردنی بزووتنەوەی دیمۆكراتیكی ژنان لە ناوچەكە. ئێمە كۆمەڵێك باس و مشت و مڕی جیاوازمان هەبوو دەربارەی بارهێنان و شێوەی خەباتی هاوبەشی ژنان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاڵو گۆڕی بۆچوون و بیركردنەوە بنیاتنەرەكان دەربارەی رێگاكانی بەهێزكردنی بزووتنەوەی بەرگری ژنان لەو كۆمەڵگایانەدا. پرسی پەیوەندی نێوان دەوڵەتەكان بە مەبەستی هاوكاری زیاتری ئەو ناوچەیە كە رەنگە یارمەتی بدات بە پێكهێنانی بزووتنەوەیەكی هاوكاری ناوچەیی لە سەرجەم رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
ئەم كۆنفرانسە لە لایەن جێگری حیزبی ئاشتی و دیمۆكراسی توركیا خاتوو گوڵتان كیشناك و خاتوون ئایسل تۆگلۆك جیگری بەرپرسی كۆنگرەی كۆمەڵگای دیمۆكراتیكBDPوە رێكخرا. كۆنفرانسەكە بۆ رێزگرتن لە ئەو سێ ژنە شۆڕشگێڕە كوردە : سەكینە جانسێز، فیدان دۆغان و لەیلا شایلامییز، بەڕێوەچوو كە لە جێنیڤەری 2013 لە پاریس تیرۆر كران.
كێ بوون ئەوانەی لەم كۆنفرانسەدا بەشداربوون؟
لەم كۆنفرانسەدا ژنانی سیاسەتمەدار، مامۆستایانی زانكۆ و ئاكادیمیسییەنەكان، چالاكانی نوێنەرانی حیزبەكان، ریكخراوە نەتەوەییەكان، ریكخراوەكانی ژنان، رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و ژمارەیەك رۆژنامەنووس لە وڵاتانی ئەفغانستان، ئەلجەزایر، بەحرین،میسر،هیندستان، ئێران، عیراق، ئەردەن،هەموو ناوچە كوردنشینەكان(ئێران، عێراق، سووریا، توركیا و كوردانی كوچبەر) لیبیا، نپاڵ، پاكستان، فەلەستین، سووریا، توونس، توركیا و یەمەن بەشداربوون.
بیست و حەوت وڵات و نەتەوەی بێ دەوڵەت بەشداربوون، بەو مانایەی كە بە شمارەیەكی زۆر لە زمانەكان قسە دەكرا. ئێوەو بەشداربووەكانی ئێوە دەستتان بە وەرگێڕ دەگەیشت؟ پەیوەندیكردن دژوار نەبوو؟
- لەم كۆنفرانسەدا وەرگێڕی پیشەیی و نیوە پیشەیی/ وەرگێڕی زارەكی ئینگلیزی زمانی كوردی كرمانجی و سۆرانی و هەروەها عەرەبی و توركی هەبوو. ئەوانیتر زمانی ئینگلیزییان بە كاری دەهێنا.
ژمارەیەك لە كەسایەتییە دیارەكان لەو كۆنفرانسەدا بەشداربوون یان بانگهێشت كرابوون، دەتوانیت دەربارەی ئەو كەسانە قسەمان بۆ بكەیت؟
-
ژمارەیەكی زۆر لە ژنانی گەورە و ناودار لەم كۆنفرانسەدا بەشداربوون. شانازی ئەوەم هەبوو كە بیان بینم و دەرفەتێك بوو بۆ قسەكردن و ئاڵوگۆڕی بۆچوون لەگەڵیان. لام وایە ژمارەیەكی زۆر لەو كەسانە لە بوارەكەی خۆیاندا شارەزا و پسپۆڕن. كاتی زۆری دەوێت ناوی هەموویان ببەم بەڵام هەوڵ دەدەم ئاماژە بە چەند ناوێك بدەم.
لەیلا زانا، سیاسەتمەدار و پەڕلەمانتاری كورد، كە پاڵێوراوی خەڵاتی ئاشتی نۆبێل و براوەی چەندین خەڵاتی گەورەیە لەم كۆنفرانسەدا بەشداربوو. شیرین عیبادی، براوەی خەڵاتی ئاشتی نۆبێل، بۆ ئەم كۆنفرانسە بانگهێشت كرابوو. لەبەر ئەوەی بانگكرابوو بۆ كۆنفرانسێكیتر لە برۆكسێل نەیتوانی بەشداربێت، بەڵام پەیامی هاوسۆزی نارد. شانازی ئەوەم پێدرا رۆژی یەكشەممە دووی ژووئەن پەیامەكەی بخوێنمەوە. ئەو لەم پەیامەدا كۆنفرانسەكەی وەك هەنگاوێك زانی بۆ گەیشتن بە پێشكەوتن و بە ئاشكرا باسی لە گرینگی مافی مرۆڤ و دیمۆكراسی كردبوو و جەختی كردبۆوە لەسەری.
هەروەها لەیلا خالید، ئەندامی بەرەی گەل بۆ ئازادی فەلەستین (PFLP) و نوێنەری لێژنەی نوێنەرانی فەلەستین لەم كۆنفرانسە ، یەكێك بوو لەم كۆنفرانسەدا ئامادە بوو و وتاری پێشكەش كرد. گوڵتان گیشانك لە رێبەرانی BDP كە دەورێكی زۆری هەبوو لە بەڕێوەبەردی ئەم كۆنفرانسە و شادی سەدر پارێزەری دیاری ئێرانی و براوی خەڵاتی لالەی مافی مرۆڤ، سووسەن تەهماسبی براوی خەڵاتی رێكخراوی چاودێری مافی مرۆڤ و یەكێك لە دامەزرێنەرانی كەمپەینی یەك میلیۆن واژۆ، سەباحەت تۆنسێل وتەبێژی كۆنگرەی حیزبی دیمۆكراتی خەڵك و یەكێك لە ئەندامانی چالاكی DOKH، دووریە ئاوونی نووسەر و چالاكی كورد لە میسر، ئارین كاسكین پارێزەری ناوداری دونیا كە كە سەدانی كەسی لە توركیا لە دادگاكانی مافی مرۆڤی ئەورووپا بردۆتە بەردەم دادگا. مەلالی جوویا سیاسەتمەداری پێشتر لە ئەفغانستانەوە، دوكتۆر ڤیان حاجی سكرتێری یەكیەتی ژنانی كوردستان لە هەرێمی كوردستانەوە، ئامینە زكری لە پەرلەمانی كوردستانەوەو زۆر كەسیتر.
بەلەبەرچاو گرتنی دۆخی سیاسی ئێران، ژمارەیەكی زۆر لە خوێنەران/بیسەرانی ئێمە حەز ئەكەن ئاگاداری دۆخی ژنان بن لە ئێستای ئێراندا. بیستوومانە ژمارەیەكیان لەم كۆنفرانسە بەشداربوون. وایە؟
بەڵێ، وەفدی ئێرانی بریتیبوون لە ژمارەیەك لەو ژنانەی كە لە ناوخۆی ئێران ژنانی كۆچبەر كە لە دەرەوەی ئێران دەژین بەشداربوون. ئەوان دەكرێت بڵێت زۆرترین وەفد بوون و بۆچوونی سەرنجڕاكێشیان هەبوو لەم كۆنفرانسەدا. ژمارەیەك لە كەسایەتییە ئێرانییەكان بریتی بوون لە:
سووسەن تەهماسبی، شادی ئەمین، شادی سەدر، فیرووزە مەهاجر، شەهلا ئەعزازی، مینوو موعەلم، ئاهوو سالم، هەروەها ژمارەیەكی تریش بانگهێشت كرابوون كە نەیانتوانی بەشداربن.
بەشداری ژنانی كورد چۆن بوو؟
ژنانی كورد بەشێكی گەورە لەم كۆنفرانسە بوون. ژمارەیەكی زۆر لە ژنانی چالاكی كورد بە شێوەی سەربەخۆ یان وەك نوێنەری رێكخراو و حیزبەكان بەشداربوون. لە كوردستانی توركیا ژمارەیەكی زۆر لە ئەندامانی DOKHبەشداری چالاكانەیان هەبوو. جگە لەو كەسانەی كە ناوم برد كەسانیكی وەك ئایسل توگلوك، عایشە گۆكان و ئۆزلم لەگەڵ كەسانیتر بەشداربوون. بە لەبەرچاو گرتنی ئەو دۆخەی ئێستا لە سووریا، ژنانێكی وەك ویلی بۆتین لە لایەن كۆمەڵی گەڵەوە وەك وتاربێژ ئامادەبوون. بەڵام بەداخەوە 14 ژنیتر نەیانتوانی لە سنووری سووریا و توركیاوە بپەڕنەوە. لە هەرێمی كوردستانەوە ژنانێكی وەك ئامینە زەكری، دوكتۆر ڤیان حاجی سلێمان، نەجیبە قەرەداغی، ئاوارە ئیبراهیم، یاسین رەحمان، رووناك عەلی و چەند كەسیتر بەشداربوون. هەروەها هۆزان مەحموود چالاكی ژنان لە لەندنەوە هاتبوو.
بەداخەوە بە هۆكاری ئەمنیەتی، ژنانی كورد لە ناوخۆی ئێرانەوە نەیانتوانی بەشداربن. ئەو ژنەكوردانەی لە كوردستانی ئێرانەوە لەو كۆنفرانسەدا بەشداربوون لە ئێستادا لە تاراوگە دەژین. نگین شێخ الئیسلامی ، شلێر ئەمینی و من. من لەسەر ئەو باوەڕەم ساڵی داهاتوو بەشداری ژنانی كوردی كوردستانی ئێران ئەبێ زۆرتر بێت بەتایبەت ژمارەیەكی زۆر لە ژنانی دیار و چالاكسی سیاسی، ژنانی ئەندامی حیزبە جیاوازەكان، رێكخراوە ناحوكمییەكان.
سەرئەنجام ئەبێ ئەوە بڵێم دامەزراوەی خوێندنەوەی ژنانی كورد كە لە ئەورووپایە پەیامی هاوكاری و پشتیوانی بۆ ئەم كۆنفرانسە ناردبوو و كۆپی كراو خرایە بەردەست بەشداربووان.
ئەو بابەتانەی باسیان لێكرا لەم كۆنفرانسە چی بوون؟
كۆنفرانسەكە چەند رۆژ و بە چەند دانیشتنی پشت سەر یەك و لەسەر بابەتی جیاواز بەڕێوە چوو. هەر دانیشتن پێشكەشكاری پسپۆڕ و شارەزای هەبوو. هەروەها مناقشە و گفتگۆ دەكرا لەسەر بابەتەكان. لەم چەندرۆژەدا گۆڕانە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكان بە شێوەی چڕ و پڕ باسیان لێكرا. رۆژی یەكەمی ئەم كۆنفرانسە باس لە مێكانیزمە كۆمەڵایەتییەكان هەڵاواردنی رەگەزی كرا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ژمارەیەك لەو بابەتانەی كە باسی لێكرا دەربارەی مێژووی كۆمەڵایەتی ژنان و مێكانیزی هەڵاواردی جنسییەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە مەبەستی دانە بەرباسی مێژووی كۆمەڵایەتی ژنان و مەحكوومكردنی مێكانیزمەكانی هەڵاواردنی جنسییەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، رەوتی كۆلۆنیالیسم و ناسیۆنالیسم لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرسەكانی تایبەت بە ئیسلامی سیاسی درانە بەرباس.
دەور و نەخشی ژنان لە بزووتنەوەكان و ئەزموونیان لە گۆڕانە سیاسییەكانی ئەم دواییانەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بابەتی سەرەكی بوو. مامۆستایانی زانكۆ و چالاكان دەرفەتی ئەوەیان پێدرا قسە بكەن و ئەزموونی خۆیان بگۆزنەوە بۆ ئەوانیتر. دەور و نەخشی ژنان لە رەوتی وەستانەوەدا و خەباتیان بۆ ئازادی ئەزموونەكانیان درایە بەرباس. هەروەها باس لە روانگە و بیركردنەوەی پیاوسالاری كرا لەو خەباتانەدا. لەو باسانەدا كێشەكانی بەردەم ژنان لە رەوتی خەباتدا و رێگاچارەكان باسیان لێوەكرا.
بابەتێكیتر كە باسی لێوەكرا و بابەتێكی گرینگیش بوو، بە رەسمی ناسینی كەمایەتییە جینسییەتییەكان و هێمۆسێكسواڵەكان گرینگی بەرگری كردن لە مافی ئەوان بوو كە باسی لێكرا. ئەم بابەتە لە لایەن شادی ئەمینەوە باسی لێكرا كە چالاك و لایەنگری مافی هێمۆسێكسواڵەكانە.
دەتوانین بڵێین زیاتر لە 80 بەشداربوو بەختی ئەوەیان هەبوو وەك خۆیان یان لە لایەن رێكخراوەكانیانەوە قسە بكەن و 30 كەسیتریش لە گفتوگۆكاندا بەشدارییانكرد. بەگشتی ئەم كۆنفرانسە باس و گفتوگۆی زۆر باشی تێدا لێكەوتەوە. هەروەها بەرپرسەكانیش زۆر چالاك بوون لە ئاگاداركردنەوەی بەشداربوواندا لە بابەتەكان.
دەتوانیت یارمەتیمان بدەیت بەوەی بزانین لە یەكەم رۆژی كۆنفرانسدا چ باسێك كراوە؟
رێ و رەسمی كرانەوە دوای بەخێرهاتن كردن لە لایەن فاتمە كشانەوە بە قسەكانی حیزبی ئاشتی و دیمۆكراسی لە لایەن خاتوو گوڵتان كیشانك و خاتوو ئایسل تۆگلۆك جێگری سكرتێری كۆنگرەی كۆمەڵگای دیمۆكراتیك دەستی پێكرد. ئەوان باسیان لە ئامانجی كۆنفرانس و بونیادنانی بنەمایەك ئەوەی هەوڵبدرێت هەمووان لە باسەكاندا بەشداربن، ناسینی یەكتر و كەڵك وەرگرتن لە ئەزموونەكانی یەكتر لەو باسانەبوو كە هاتە گۆڕێ. رۆژی یەكەم رۆژێك بوو پڕ لە مەشغەڵە و دیدار و بەخێرهاتن كردن و پەمای كۆمیتە و گرووپە جیاوازەكان و نوێنەرانی رێكخراوەكانی بەشداربوو.
بابەتی سەرنجڕاكێشی رۆژی یەكەم مشت و مڕی نێوان لەیلا زانا و لەیلا خالید بوو كە هەردووكیان لە كەسایەتییە ناسراوەكانن لە ئاستی دونیادا. لەیلا زانا، ژنە كوردی ناودار و لە نوێنەرانی پێشتر پەڕلەمان، باسی لە یەكسانی هەڵویستی دژە هەڵاواردن لە نێوان ژنان لە پەیوەند لەگەڵ ئیسرائیل و فەلەستین قسەی كرد. ئەو باسی لە پێویستی پێكەوە ژیانی ژنانی فەلەستینی و ژنانی ئیسرائیلی كرد.(لەم كۆنفرانسەدا نوێنەری ئیسرائیل بەشدار نەبوون) لە وەڵامدا لەیلا خالید كە ئەندامی بەرەی گەل بۆ ئازادی فەلەستیینەو نوێنەری لێژنەی فەلەستین بوو لەم كۆنفرانسەدا، هەروەها یەكێكبوو لە وتاردەرەكان دژ بەم بۆچوونەی لەیلازانا هەڵویستی گرت. بەلای فەلەستینییەكانەوە گرینگترین بابەت سەربەخۆیی و دیاریكردنی سنوورنەكانی خۆیان بوو و كەمتر گرینگیان ئەدا بە بابەتەكانیتر. بەڕێوەبەرانی كۆنفرانس كاتی زیاتریاندا بە لەیلا خالید بەوەی بۆچوونەكانی دەربارەی مافی فەلەستینییەكان و وەڵام دانەوە بە لەیلا زانا دەرببڕێت.
لە قسەكانتدا ئاماژەت بەوەدا لەم كۆنفرانسەدا نوێنەری ئیسرائیل بەشدار نەبوون. ئەی هیچ ژنێكی جوولەكە بەشدار نەبوون یان بانگهێشت نەكرابوون؟
بەداخەوە نوێنەرانی ئیسرائیلی لەم كۆنفرانسەدا بەشدار نەبوون. لە قسەكاندا بەوە گەیشتم ژنانی فەلەستین و ژمارەیەك لە ژنانی میسری، باسیان لە بایكۆت و بەشدارینەكردن كردبوو ئەگەر ژنانی ئیسرائیلی بەشدار بن. یەكێك لە ئەندامانی كۆمیتەی رێكخەری كۆنفرانسەكە وتی ئەوان ژنێكی ئیسرائیلیان بانگهێشت كردووە بەڵام ئەو نەیتوانیوە بێت. بەلای منەوە زۆر گرینگە هەركام لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نوێنەرێكیان و كەسانی ناحوكمیش لەوێ بەشدار بن. لەو رووەوە ئێمە باس لە ناحوكمیبوون و دوور هەڵاواردن بوونی ئەم كۆنفرانسە دەكەین بۆ ژنان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گشتگیر بوونی ئەم كۆنفرانسە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ پەرەسەندنی ئەم ئایدیایە.
ئەو بابەتەی تۆ باست لێوەكرد چی بوو و بەشداربووان چۆنیان بینی؟
من دەمهەویست دەربارەی "ژنانی كورد، بەشداری سیاسی و مەدەنی و هەستانەوەی عەرەبەكان" قسە بكەم بەڵام زۆر زوو زانیم بە هۆی كەمی كاتەوە(لەبەر ئەوەی تەنها 10 خولەكم كات هەبوو) دەبایە بەشێكیم لابردایە، بۆیە باسم لە ژنانی كوردستانی ئێران و بەشداری سیاسیكرد. ئەو بابەتەی كە هێشتا باسی لێوەنەكرابوو. نامهەوێت دەربارەی رووداوەكان قسەبكەم، نە توندووتیژی، نەقوربانیكردنی ژنان... لە وتارە كورتەكەمدا باسم لەوە كرد ژنانی كورد بەردەوام بەشێكبوون لە بەشداربووانی چالاكانی سیاسی و جووڵەی سیاسی و بزووتنەوەی خۆڕاگری و وەستانەوە دژ بەداگیركەران. زیاتربوونی ژمارەی ژنان لە حیزبە سیاسییەكان و بەشدارییان لە كەمپەینەكاندا ئاماژەیە بۆ ئەوەی ژنان دەیانهەوێت بەشداری زیاتربن لە چالاكییە كۆمەڵایەتی و سیاسییەكاندا. ئەوەی كە هاندەری ئەم ژنانە خەباتە دژ بە پیاوسالاری یان زوڵم و زۆری سیاسی یان ناسیۆنالیسمی كورد، ئەوانی بەو قەناعەتە گەیاندووە كە بەشداری سیاسی بكەن، گرینگ نییە گرینگ بەشداری سیاسییە كە دەبێت بەهۆی بەهێزبوونیان.
بیستوومانە تو یەكێكبووی لە ئەندامانی كۆمیتەی بڕیارنامە. دەكرێت زیاتر قسە بكەیت دەربارەی رەوتی پەسەندكراوی كۆتایی، چی لێدەكەوێتەوە؟
لە كۆتایی رۆژی دووهەمدا ئەندامانی كۆمیسیۆنی پەسندكراوەكە هەڵبژێردران و رۆژی یەكشەم دەستبەكاربوون. لە هەر لێژنەیەك یەك یان دوو كەس لەئەندامان بەشداربوو وەك كۆمیسیۆنی بڕیارنامە هەڵبژێردران. هەركام لە ئەندامانی كۆمیسیۆن بە نووسینی بۆچوونەكانیان خۆیان بۆ پەسەندكراوی كۆتایی ئامادە كردبوو. پێشنووسەكان بە زمانی جیاواز نووسرابوون و هەڵگری بۆچوونی جیاوازبوو. گرووپ و لێژنە جیاوازەكان بۆچوونی جیاوازیان هەبوو. شتێكی روون و ئاشكرایە بەلای بزووتنەوە نەتەوەییەكانەوە بە تایبەت فەلەستین و كوردستان، پرسی مافی نەتەوەیی گرینگتربوو لە پرسی مافی ژنان. هەندێ‌جار ژنان لەبیر دەكران. كاری زۆركرا بەوەی كە باس لە سەربەخۆیی كوردەكان و فەلەستین بكرێت لە بڕیارنامەكەدا و كۆمەڵێك بابەتیتر زیاتر لە 9 كاتژمێری خایاند و 17 ئەندام سەرقاڵی ئەم بابەتە بوون و چەند كاتژمێر زیاتر بۆ بەشداربوانیتر كە لە كۆنفرانسەكە و لە نهۆمی خوارەوە چاوەڕوانی ئەنجامەكە بوون.
تۆ چ پێشنیارێك بوو بۆ بڕیارنامەی كۆتایی؟
من جەختم لەسەر مافی مرۆڤ دەكردەوە. من ئەندامانی كۆمیسیۆنیم هاندا بەوەی چەمكە سیاسییەكان بەكار نەبەن، بەوەی كەڵك لەزمانی توندی سیاسی وەرنەگرن لەوانە ئێمپریالیسم و زایۆنیسم.
پێشنیارەكانی من:
داوا لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكرێت كە كۆنوانسیۆنی نەهێشتنی هەرچەشنە هەڵاواردن دژی ژنان (CEDAW)واژۆ و جێبەجێ بكەن كە لەلایەن ژمارەیەك لە وڵاتانەوە لەوانە ئێران واژۆ نەكراوە.
ناچاركردنی دەوڵەتەكان بەوەی كە دەبێ مافی هێمۆسێكسواڵەكان بپارێزن و ئیزن نەدەن بەوەی سووكایەتییان پێ بكرێت.
ناچاركردنی دەوڵەت بەوەی كە دۆخێكی باشتری ئابووری ، خولقانی دەرفەتی كار، ئاوی خاوێن بۆ ژنان لە گوندەكان بخولقێنێت و بەرگرتن بە پێشێلكردنی مافی مرۆڤ بەرامبەر بە كەمایەتییە نەتەوەیی، قەومی و ئایینییەكان.
نەهێشتنی سزای مەرگ لە رێگای ئێعدام، بەردەباران و شێوەكانیتری رێكخراوی توندووتیژی.
ئازادی سەرجەم زیندانییە سیاسیە ژنەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
سەرجەم ژنان توانای ئەوەیان هەبێت بەوەی بەشداربن لە بڕیاردانی سیاسیی وڵاتدا.
دەتوانیت دەقی بڕیارنامەكە بخوێنیتەوە؟
راگەیاندنی كۆتایی كە بە ئامانجی خەباتی هاوبەش و هاوپەیمانی نێونەتەوەیی لە نێوان ژنان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باكووری ئەفریا و وڵاتانی عەرەبی دەركرا گرینگییەكی مێژووی هەیە و رێكارە بۆ ساڵانی داهاتوو. ئێمە 250 ژن لە 26 وڵات بە مەبەستی بەڕێوەبردنی یەكەم كۆنفرانسی ژنانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست31 مای – 2 ژووئەنی 2013 لە ئامێد بە مەبەستی هەڵویست گرتن و وەستانەوە دژ بە سەركوتی رژێمە كۆلۆنیالیستەكان و سیاسەتە نیۆلیبرالییەكان و رەگەزپەرەستی لە دەوری یەك كۆبوونەوەو ئەزموونیان گۆڕیەوەو ئێمە هەروەها گۆڕانە سیاسیەكانی ئەم دواییانە و هەروەها خەباتی ژیان بۆ یەكسانی و ئازادیمان دایە بەرباس. وەك لێژەنەكانی بەشداربوو رێز دەگرین لە یەكییەتییەكانی ژنانی ئازادی كوردستان كە بۆ ئازادی ژنان تێدەكۆشن. ئێمە بە یارمەتی بزووتنەوەی ژنانی ئازاد و دیمۆكرات لەم كۆنفرانسە كۆبووینەتەوە. تێگەیشتنی ئێمە لەم كۆنفرانسە ئەوەیە كە وەك ئەنجامی خەباتی ژنانی كوردستان چاو لەم كۆنفرانسە دەكەین و ئێمە لە رەوتێكی مێژوویی و گرینگداین. هەربۆیە ئێمە ئەم كۆنفرانسە بە شتێكی گرینگ و پێویست دەزانین و بە دەرفەتێكی دەزانین كە ژنان بتوانن بە شێوەی رێكخراو بەشداری چالاكانەیان هەبێت. هەربۆیە ئەم خاڵانەی خوارەوە بە پێویست دەزانین.
1- رێكخستنی رایەڵەیەكی پێوەندی گرتن كە سەرجەم بەشداربووانەی ئەم كۆنفرانسە بگرێتەوە.
2- رێكخستن و دروستكردنی گرووپێكی هاوئاهەنگی بە مەبەستی ئامادە كردنی هاوكاری بەهێزتر و هاوپەیمانی سیاسی تا كۆنفرانسی دووهەم
3- رێكخستن و دامەزرانی گرووپێكی چاودێری كردنی ژنان لە ئۆدرووگاكانی پەنابەرانی سووریا
گۆران لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا كاریگەری زۆری بووە لەسەر ژنان. ژنان بە شێوەی چالاك بەشداری خەباتن. بەمەشەوە، لەحاڵێكدا هێزە نوێكان دەبن بە دەوڵەت، مافی ژنان بەرتەسك كراوەتەوە، تووندووتیژی دژ بە ژنان و دەستدرێژی هەر درێژەی هەیە، ژنان زیاتر كەوتوونەتە ژێر گوشار و لە پانتای سیاسی و كۆمەڵایەتی خراونەتە پەراوێزەوە. ئێمە فۆندە مێنتالیزم بە هەڕەشەیەكی گەورە دەزانن دژ بە ژنان. ئایدۆلۆژی، ئایین و باوەڕ نابێ وەك گوشارێك دژ بە ژنان كەڵكی لێوەربگیدرێت. هەربۆیە ژنان نابێ لە سیاسەت و كار و خوێندن دوور بخرێنەوە.
ئێمە ژنان رایدەگەیەنین كە دژ بە دەستدرێژی سێكسی، خەتەنەكردنی ژنان، كوشتنی ژنان و تووندووتیژی دژ بە ژنان كە لە لایەن پیاوان و سیستەمی نیۆلیبرالییەوە بەڕێوە دەچێت و بووە بە هۆی نائەمن بوونی بازاڕی كار بۆ ژنان، دەوەستینەوەو خەبات دەكەین.
ئێمە دژ بە هەر چەشنە هەڵاواردنێكی نەتەوەیی، ئایدۆلۆژیایی، باوەڕی ئایینی و شوناسی جێنسی و ویستی جێنسین. هەروەها پشتیوانی ئەكەین لە مافی خەڵكانی بێ باوەڕ. ئێمە ئەڵێین هەموو كەس ئەبێ مافی پاراستنی زمانی دایكی و خوێندن بە زمانی دایكی هەبێت.
ئێمە دژی هەرجۆرە دەستێوەردان و داگیركاری دەرەكین و لەسەر ئەو باوەڕەین خەباتی نەتەوەیی و خەباتی كۆمەڵایەتی بۆ ژنان لە یەكتر جیاناكرێنەوە.
ئێمە دژ بە مۆدێلی دەوڵەت نەتەوەیەكی یەكەین و بە پێچەوانەوە لایەنگری پلۆرالیزم و رێكەوتنین و دژ بە سیاسەتی فاشیستی و راسیستی و ئێمپریالیستی یان هەرجۆرە دیكتاتۆرییەتێكیتر دەوەستینەوە.
ئێمە رایدەگەیەنین كە سەرجەم ژنانی بەشداربوو كە وەك وەفد و لێژنەی جیاوازی كۆنفرانس لە وڵاتانی جیاوازە خوازیاری لەبار كردنی بەستینی سیاسی و كۆمەڵایەتی و دادوەری دیمۆكراتیكن تا ئازادبوونی سەرجەم ژنانی سیاسی زیندانی درێژە بە خەباتی خۆیان ئەدەن. ئێمە خوازیاری ئازادی سەرجەم ژنانی سیاسی زیندانین.
رۆژی 9ی جۆنیڤەری، كە رۆژی تیرۆری سێ كەس لە ژنانی سیاسی كورد، سەكینە جانسێز، فیدان دۆغان، لەیلا شایلمێز لە پێتەختی فەرانسە بوو، 9 رۆژی چالاكی هاوبەشە لە نێوان نوێنەرانی كۆنفرانسەكە لەبەرامبەر قەتلە سیاسییەكاندا.
ئێمە ژنان لەسەر ئەو باوەڕەین كە بە بێ دڵنیابوون لە بەشداری و ئامادەبوونی ژنان لە ئاستی سیاسی و كۆمەڵایەتیدا، ئاشتی مسۆگەر نابێت. هەربۆیە ئێمە داوا لەسەرجەم ژنان ئەكەین خەبات بكەن بۆ ئەوەی دڵنیابن لە ئامادەبوونی ژنان لە رەوتی ئاشتیدا. پشتیوانی دەكەین لە وتووێژەكانی ئاشتی و گفتوگۆكانی نێوان خەڵكی كوردستان بە رێبەری عەبدوڵڵا ئۆجەلان و دەوڵەتی توركیا. ئێمە خوازیاری ئازادی عەبدوڵا ئۆجەلان. ئێمە پشتیوانی دەكەین لە خەباتی ئازادی خوازانەی خەڵكی كورد لە چوار وڵات كە لەسەرەتایی سەدەی بیستەمەوە وڵاتەكەیان داگیركراوە.
ئێمە ژنان چارەسەركردنی پرسی كورد و پرسی ئازادی خەڵكی فەلەستین وەك دوو پرسی گرینگ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەزانین و باوەڕەمان بە ئازادی هەموو نەتەوەكان هەیە بەتایبەت فەلەستین و كورد.
ئێمە رایدەگەیەنین پشتیوانی دەكەین لە خەڵكی فەلەستین و پەنابەرانی فەلەستینی و خەباتی ئەوان بۆ ئەزادی لەبەرامبەر زایۆنیسمدا. ئێمە لەسەر ئەو باوەڕەین زەینەب جەلالیان زیندانی سیاسی كورد، ئەو ژنە توونسییەی كە وتاردانەكەی بە ناوی "جەستەی منە، مڵكی منە" ئەحمەد سەعادەت رێبەری فەلەستینی و مەروان باركوت و عەبدولهادی الخواجە لە بەحرەین دەبێ ئازادبن.
بەلەبەرچاو گرتنی مافی ژنان و ئازادییەكانیان، ئێمە وەك ژنان لەبەرامبەر هەڵاواردنی سیاسی، ئایدۆلۆژیكی، نەتەوەییدا دەوەستینەوە.
كە وایە ئێمە رایدەگەیەنین كە بە شێوەی هاوبەش خەبات دەكەین دژ بە توندووتیژی دەوڵەتی دژی ژنان لە ئاستی گشتیدا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا. ئێمە گرینگییەكی تایبەت ئەدەین بە 25 نۆڤەمبەر وەك مێژووی سێمبۆلیك بۆ خەباتی ژنان دژی هەڵاواردن و توندووتیژی.
ئێمە دژ بە هەرچەشنە سووكایەتییەكی كلتوورین كە ببێت بە هۆی جەنگ و داگیركاری.
كۆنفرانسی ئێمە بەستێنێكی نوێی سیاسییە بۆ ژنان و بەڵێنی ئەوە بە ژنان ئەدات كە بە شێوەیەكی نێونەتەوەیی دژی زاڵمان و دیكتاتۆرەكان و سیستەمی پاتریاكی خەبات بكات. ئێمە ژنان باوەڕمان بە خۆمان هەیە و لەسەر ئەو باوەڕیەن ئاشتی لە لایەن ژنانەوە دەبرێتە ئەم وڵاتانە.
لات وایە چ بابەتێك پێویست بوو باسی لێبكرێت و باسی لێنەكرێت؟
رەنگە ئەمە شتێكی سەیر و گاڵتەجاربێت، بەڵام من لام وایە كورسییەكی بەتاڵ بۆ باسی فێمنیسم لەم كۆنفرانسەی ژناندا دەبیندرێت. لە وەها كۆنفرانسێكدا كە خاڵێكی وەرچەرخانی گەورەیە ژنان زیاتر جەختیان لەسەر پرسی سیاسی كردەوە. دیاردەگەلێكی وەك نەتەوەخوازی، سەربەخۆیی و تەنانەت كەڵك وەرگرتن لە تێرمینۆلۆژی لەچەشنی چەپ یان ئێمپریالیسم/زایۆنیزم زیاتر باسی لێكرا. روانگەی جینسیەتی تەنانەت لە رۆژانی دووهەم و سێهەمدا كە باس لە ئەزموونی ژنان كرا زۆر لاواز بوو.
رێكخراوی ژنانی كورد لە توركیا كە تا ئێستا ئەزموونی زۆر باشیان هەیە لە پەیوەند لەگەڵ خەباتی سیاسی و مافی یەكسانی زیاتر جەختیان لەسەر لایەنی سیاسی دەكردەوەو كەمتر گرینگییان بە پرسی فێمنیسم ئەدا. یەكێك لەو كێشە سەرنجڕاكێشانە كاتێك دەركەوت كە لە كۆمیسیۆنی كۆتاییدا تەنانەت یەك ژنیش باسی ئازادی ژنانی سیاسی نەكرد و زیاتر باس لە ئازادی ئۆجەلان كرا تا ئەوەی شادی سەدر و من باسمان لە زەینەب جەلالیان كرد. ناوی كەوتە ناو بڕیارنامەكەوە.
ئێستا زانیارییەكی وامان لەسەر دۆخی زەینەب جەلالیان و شوێنی زیندانی بوونی نییە. زەینەب مەترسی ئێعدامی لەسەرە و لە چەند ساڵی رابردوودا چەندین جار بیستراوە كە ئەو بە توندی ئەشكەنجە دەدرێت و بەخراپی هەڵسووكەوتی لەگەڵ دەكرێت. تەنانەت ژمارەیەك لە بەشداربووان لەسەر ئەو باوەڕە بوون فێمنیسم چەمكێكی رۆژئاواییە. بە لەبەرچاوگرتنی ناوچەكە، كە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە باسی زۆر هاتە گۆڕ بەڵام كەمتر جەخت لەسەر پێویستییەكانی ژنان كرایەوە، كەمتر باس لە یەكسانی نێوان ژن و پیاو، پیاوسالاری لە كۆمەڵگا، هێزی پیاوان كرایەوە.
_ دیاربەكر یەكێكە لە شارە كۆنەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. كاتی ئەوەتان هەبوو ئێوەو بەشداربووانیتر سەردانی ئەم شارە گەورەیە بكەن.
بەڵێ، چەند دیدار و بەرنامەمەمان هەبوو لەدەرەوەی كۆنفرانسەوە. شەوی یەكەم بانگهێشت كراین بۆ كۆشكی كاشان و گۆرانیبێژی ناودار (رۆژدا)لەگەڵ گرووپێكی مۆسیقا لەوێ دەیانخوێند. ئێمە وەك بەشداربووان دەرفەتی ئەوەمان هەبوو كە دادگا ببینین و هەنگاوە یاساییەكان و رەوتی دادگایی كردنی چەند كەس لە چالاكانی كورد ببینین. ژمارەیەك لە بەشداربووان رۆیشتنە دێرسیم بۆ سەر قەبری سەكینە جانسێز. بەمەشەوە لە باشووری رۆژهەڵاتی توركیا مەبەست بەشی كورد نشینە جیاوازی دەبیندرێت. خەڵك بە ئاشكرا ناڕەزایەتی دەردەبڕن. بۆ وێنە لەم سەفەرەماندا بۆ دیاربەكر پیرەپیاوێكمان بینی كە میدالیای رەسمی عەبدوڵڵا ئۆجەلانی بە دەستەوە بوو. لێمان پرسی ناترسێی بتگرن. وتی ئەوان ئەبێ لە من بترسن. بەشێك لە سەفەرەكەی ئێمە سەردانی دادگای دیاربەكربوو. ژمارەیەكی سەد كەسی لە بەشداربووانی كۆنفرانس وەك چاودێر پرۆسەی دادگایی 40 كەس لە ژنان و پیاوان كە بە تاوانی لایەنگری پ.ك.ك و بە شێوەی جیاواز دەستگیر كرابوون. ئیزنیان پێدار بە زمانی كوردی بەگری لەخۆیان بكەن، هەڵبەت بە ئامادەبوونی وەرگێڕ. ئەمە گۆڕانێكی گەورەیە لە رەوتی دادوەری توركیادا. تا ساڵی 2012 توركی تەنیا زمانی توركیابوو و كوردی قەدەغە بوو، بەڵام دوای مانگرتن لە خواردنی بەربڵاوی زیاتر لە دوو مانگ لە لایەن زیندانیە سیاسییەكانەوە سەرەنجام مافی ئەوەیان پێدرا بە زمانی كوردی قسە بكەن. بەڵام بە ئامادەبوونی وەرگێڕ. بەڵام زیندانی یان بنەماڵەكەی ئەبێ خۆیان وەرگێڕ بگرن و تێچووەكەی بدەن. ئەمە زۆری كاریگەری لەسەر دانام. تاوانبارەكان زۆر بوێربوون و بوێرانە ڕا و بۆچوونی خۆیان دەردەبڕی. لەبەردەم دادگادا راگەیاندنەكانی توركیە و كورد ئامادەبوون. ئەوان لەگەڵ ژمارەیەكی زۆر لەو ژنانە قسەیانكرد كە كورد نەبوون. بەشداربووان پشتیوانیان لە زیندانیانی سیاسی كرد و خوازیاری ئازادی ئەوان بوون.
لات وایە ئەم كۆنفرانسە بە ئامانجەكەی خۆی گەیشتوە؟
سەرەتا ئیزن بدەن بە ئامانجەكانی ئەم كۆنفرانسەدا بچینەوە و بزانین چی بوون؟
ئامانجی سەرەكی بەڕێوەبەرانی ئەم كۆنفرانسە گەیشتن بە بەرجەوەنێكی روون لە روانگەی هاوبەش و خەبات بە پێی هەڵسەنگاندنی گشتی لە گۆڕانە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكانی ژیان لە ناوچەكە لە روانگەی ژنانەوە.
1- دیاریكردنی ئاسۆكانی خەباتێكی كاریگەر دژ بە روانگەی رەگەزپەرەستی بنەماكانیی دەوڵەت میللەت، سیستەمی دەسەڵاتداری سەرمایەداری و تێڕوانینی ئایینەكان و ئیسلامی سیاسی بۆ ژنان كە كەرەسەیە بە دەست هێزە دەسەڵاتدارە ملهوڕەكانەوە.
2- دروستكردنی بنەما و هێڵێك لە خەباتی دیمۆكراتیكی ژنان و بردنە سەرەوەی تواناكانی رێكخستن بە پەرەسەندنی خەباتی ژنان بۆ ئازادی لە ئاستی لۆكاڵی و ناوچەییدا.
3- خولقانی بەستێنی هاوبەش بۆ مشت و مڕ و گفتوگۆ، یەكتر ناسین و كەڵك وەگرتن لە ئەزموونەكانی یەكتر لە ئێستادا كە ناوچەكە لە گۆڕاندایە، گەیشتن بە روانگەیەكی هاوبەش بۆ بەشداری لەم سیستەمی نوێیەی لە ئێستادا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەرهەڵدەدات، بەشداری كردن بە مافی یەكسانەوەو لە سەر ئیرادەو شوناس نەك بە پێی رەنگ‌و رەگەز و....
زۆر ژوارە بڵێین ئەم كۆنفرانسە بە سەرجەم ئامانجەكانی خۆی گەیشتووە، بەڵام من بەدڵنیاییەوە لام وایە بە زۆر خاڵی هاوبەش گەیشتووین، هەربۆیە ئێمە دەتوانین بە خاڵی هاوبەش بگەین و رێگاچارەیەك بدۆزینەوە.
ئامادەبوونی میدیا و راگەیاندنەكان چۆن بوو؟
راگەیاندنەكان بە درێژایی كۆنفرانسەكە لەوێ ئامادەبوون. بەڵام نەك ئەوەی بە شێوەی نەریتی لەوێ بن، یان راگەیاندنە نەریتییەكان لەوێ بێت، تەلەفیزیۆنەكان لەوێ ئامادەبوون، كۆنفرانسەكە لە باری تەكنیكییوە زۆر كاری بۆ كرابوو، بەشداربووان
بە شێوەی راستەوخۆ دەیانتوانی لە ناو كۆنفرانسەكەدا بابەتەكان لە فەیسبووك و تویتەر بڵاو بكەنەوە
http://kurdishfeminists.com/read.php?id=1488.
